Derinlik Algısı

İki boyutlu retinaya düşen ışıktan veya görüntüden üç boyut algısı nasıl oluşmaktadır? İki gözümüzü bir noktaya sabitleyip baktığımızda, retinada oluşan görüntüler birbirinin tam olarak aynısı değildir.
İki göz arasındaki konum farkından dolayı, retinadaki her bir görüntü diğerine göre ‘’hafif yana kaymış’ gibi durur ve bu fark hemen önümüzde duran nesnelere odaklanınca daha fazla, uzaktaki nesnelere odaklanırken daha azdır. İki retinadaki görüntüyü karşılaştıran beynimiz, görüntülerin birbirinden farkının çok olmasını ‘’nesne yakında duruyor’’ olarak kaydeder. Bu, beynimizin derinlik algısını oluştururken kullandığı mekanizmalardan yalnızca birisidir. Herkes tarafından bilinen bir diğer unsur ‘’perspektiften gelen ipuçları’’ dır.

Bir objenin, iki farklı açıdan elde edilen görüntüleri beynin görme merkezinde birleştirilir. Üçüncü boyut algısı da beyinde devreye girer ve böylece insan bir objenin görüntüsünü üç boyutlu görür. Üçüncü boyutu, bilinenin aksine, doğrudan gözler sağlamaz, beyin sağlar. Üçüncü boyut bir algıdır ve bütün algılama işlemleri beyin düzeyinde gerçekleşir. Bu sayede derinlik ve cisimler arasındaki mesafe algılanır. Görüntüler arasındaki fark çok basit bir deneyle ispatlanabilir. Bir ağacın dallarına önce iki gözünüzle sonra tek gözünüzle bir süre bakın. Daha sonra iki gözünüzü tekrar açın, dallar daha derin gözükecektir.

Bir başka deney daha yapabiliriz. Tek gözünüzü kapayarak bir dikiş iğnesine iplik geçirmeye çalışın. Büyük olasılıkla bunu yapmakta zorlanacaksınız. Çünkü tek gözle derinlik algısı olmayacağından, iğne ile iplik arasındaki küçük mesafe farkını algılayamayacak ve ipliği deliğe geçiremeyeceksiniz. Birbirlerinden bağımsız olarak gören gözlerin görüntülerinin tek bir görüntü haline getirilmesi, bunu yaparken iki boyutlu görüntülere üçüncü bir boyut eklenmesi olağanüstü bir durumdur.

Kaynaklar:
Epistemoloji-Anadolu Ün. Yay.
(Meliha Terzioğlu, Fizyoloji Ders Kitabı, Cilt 1, İstanbul: Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Yayınları, s. 437; Jillyn Smith, Sense and Sensebilities, Wiley Science Edition, s. 57)